Новы пункт адліку ў адносінах Беларусі і Узбекістана

Менавіта так можна ахарактарызаваць сённяшні маштабны перагаворны марафон у Ташкенце, вынікамі якога сталі не толькі падпісаныя дакументы і кантракты, але і дакладнае разуменне: дзве дзяржавы - надзейныя партнёры і сябры. 13 верасня ў гісторыю двухбаковых адносін будзе ўпісана як першы поўнафарматны дыялог лідараў Беларусі і Узбекістана. Што ўжо гаварыць, гэты афіцыйны візіт нашага Прэзідэнта дэталёва рыхтавалі два гады, каб максімальна вывучыць, чым партнёры могуць быць карысныя адзін аднаму, і насыціць парадак дня канкрэтыкай. Раніцай гэты дзень пачаўся з прыгожай цырымоніі ў духу ўсходняй гасціннасці (Аляксандра Лукашэнку ва Узбекістане сустракалі як самага дарагога госця), а завяршыўся познім вечарам. Нават прэзентацыю нашага "Амкадора" ў Ташкенце лідары наведвалі, калі ўжо сцямнела.

Увесь гэты час Аляксандр Лукашэнка і Шаўкат Мірзіёеў гаварылі пра тое, як пашырыць гандаль і паглыбіць кааперацыю. Бо патэнцыял тавараабароту - мільярд долараў. Працаваць над дасягненнем гэтай амбіцыйнай планкі трэба будзе і дыпламатам (сёння дамовіліся аб будаўніцтве пасольства Узбекістана побач з Палацам Незалежнасці), і, вядома, профільным міністрам і кіраўнікам прадпрыемстваў. Аляксандр Лукашэнка паставіў задачу кожнаму ўдзельніку дэлегацыі - арганізаваць ва Узбекістане па добрым праекце. І пачынаць гэту працу прама з заўтрашняга дня, бо візіты на вышэйшым узроўні - гэта не турыстычная паездка.

Прыкладам такой кааперацыі цалкам можа стаць сумесная перапрацоўка бавоўны або распрацоўка нафтавых радовішчаў, машынабудаўнічыя вытворчасці з выхадам на рынак Афганістана. Просьба Шаўката Мірзіёева - адкрыць і філіялы нашых ВНУ - беларуская адукацыя вельмі прэстыжная. Словам, сённяшні дзень быў поўны канструктыўных прапаноў. Аляксандр Лукашэнка нават падкрэсліць, што не помніць такой колькасці канкрэтных дакументаў і пагадненняў, якія падпісваліся на самым высокім узроўні з якой-небудзь краінай. Дарэчы, толькі ў прысутнасці кіраўнікоў дзяржаў сёння было падпісана паўтара дзясятка дакументаў. Ужо пасля перамоў прэзідэнты далі старт маштабнай выставе Made in Belarus у Ташкенце, вынікі якой яшчэ трэба будзе падлічыць, але яна ўжо выклікала небывалы ажыятаж. Вынікі гэтага насычанага перагаворнага дня, што прайшоў у сапраўды братэрскай атмасферы, - у Ілоны Красуцкай.

Журналісты прэзідэнцкага пула ў сілу прафесіі прысутнічаюць на ўсіх мерапрыемствах з удзелам Кіраўніка дзяржавы. Шматлікія нарады, сустрэчы з рознымі лідарамі, раптоўнасць камандзіровак. Але гэты візіт ва Узбекістан, мабыць, запомніцца асабліва. Гэта быў сапраўдны перагаворны марафон. Сустрэліся прэзідэнты раніцай, а ўзялі паўзу толькі праз 10 гадзін. Хоць улічваючы, што кантакты дзвюх краін больш за 20 гадоў не вылучаліся інтэнсіўнасцю, такі насычаны дзень цалкам вытлумачальны. Прама зараз аб усім па парадку.

Сустрэча лідараў дзвюх краін пачалася ў комплексе "Куксарой", ён знаходзіцца за 17 км ад цэнтра Ташкента. Кіраўніку беларускай дзяржавы нават не спатрэбіўся картэж, на сустрэчу з Шаўкатам Мірзіёевым Аляксандр Лукашэнка прыйшоў пешшу. Бо комплекс стаў часовай рэзідэнцыяй беларускага лідара. Упершыню за чвэрцьвекавую дыпламатыю - гэта першы поўнафарматны дыялог прэзідэнтаў. Гістарычны момант спачатку зафіксвалі камеры.

Палітыкі не спяшаліся выходзіць у атрыум комплексу, дзе іх чакалі дэлегацыі. Эмацыянальна размаўлялі. Такую імправізацыю прадугледжвалі пратаколы. Усё ж палітыкі апошні раз бачыліся тры месяцы таму ў кітайскім Ціндаа на палях саміту Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва. Ёсць аб чым пагаварыць.

Далей цырыманіял у духу ўсходняй гасціннасці. "Куксарой" у перакладзе "зялёны палац". Улічваючы не толькі аднайменны колер некаторых будынкаў комплексу і той факт, што Ташкент звыкла тоне ў зеляніне, цалкам адпавядае назве. Карцінка сапраўды яркая. Рота ганаровай варты, на штандарах дзясяткі флагаў Беларусі і Узбекістана.

Шаўкат Мірзіёеў у палітыцы не навічок, 13 гадоў быў прэм'ерам, а кіруе краінай больш за 2. За гэты час стасункі паміж Беларуссю і Узбекістанам атрымалі асаблівы імпульс, у тым ліку ў плане гандлю. Рост удвая. Шматлікія задаюцца пытаннем, як атрымалася зрабіць за такі кароткі тэрмін тое, што не атрымалася за дзесяцігоддзі. Але той, хто ўжо шмат гадоў працуе побач з Кіраўніком беларускай дзяржавы, напэўна, распавядзе пра харызму, а яшчэ пра бязмежную адкрытасць. Якасць, якая ў вялікай палітыцы вялікая рэдкасць. А менавіта асабістыя адносіны паміж лідарамі часта гарантуюць поспех у шматлікіх сферах. Палітыкі неаднаразова заяўлялі журналістам, што яны сябры. Тым не менш грунтоўна пагаварыць сам-насам у прэзідэнтаў не атрымлівалася. Калі і бачыліся, то толькі на палях розных самітаў. Нарэшце, такая магчымасць - у вузкім фармаце размаўлялі каля паўтары гадзіны і яшчэ столькі ж сам-насам.

На працягу гэтых гадзін, пакуль прэзідэнты размаўлялі асабіста, міністры, паслы, урады не гублялі ні хвіліны, прама ў кулуарах абмяркоўвалі з калегамі праекты, дзяліліся ідэямі. Пасля да дэлегацый далучыліся прэзідэнты. Лідары сёння вызначаюць новую планку ў гандлі: паўмільярда долараў - гэта ўжо найбліжэйшая перспектыва, але патэнцыял - мільярд. Дасягаць гэтай лічбы будуць за кошт паглыблення прамкааперацыі, стварэння сумесных прадпрыемстваў і ўмоў для тавараў і паслуг.

Нягледзячы на тое, што да нядаўняга часу кантакты не вылучаліся асаблівай інтэнсіўнасцю, паміж краінамі ніколі не было праблем. У адносінах добрая база: створаны сумесныя прадпрыемствы па вытворчасці дарожнай і сельскагаспадарчай тэхнікі. У Ташкенце з'явіліся магазіны з беларускімі прадуктамі. Дзейнічаюць прамыя авіязносіны, ідуць перамовы аб павелічэнні рэйсаў да 4 на тыдзень. Актыўна падключаюцца да супрацоўніцтва рэгіёны, форум дзвюх краін запланаваны на наступны год. Ужо выбраны пляцоўкі для новых сумесных прадпрыемстваў ад харчапрама да фармацэўтыкі.

Усё тое, што прагучала сёння ў "Куксарой", замацавана дакументальна. Пасля столькіх гадоў зацішша прадказальна падпісаны важкі пакет дакументаў у розных сферах. Больш шчыльна з гэтага часу будзем узаемадзейнічаць у АПК, ахове здароўя, адукацыі, ваенна-тэхнічным супрацоўніцтве, культуры. Некалькі агульных дакументаў ёсць і ва ўрадаў. Сярод іх - садзейнічанне ўзаемнаму гандлю і аб сацыяльна-эканамічным супрацоўніцтве да 2023 года. Праграму кансультацый зацвердзілі МЗС. Усяго 15 дакументаў. Але самы знакавы - сумесная заява прэзідэнтаў, дзе адлюстраваныя асноўныя кірункі ўзаемадзеяння на двухбаковым трэку і міжнародных пляцоўках.

Як пасля распавядуць прэзідэнты, перамовы прайшлі ў цёплай і дружалюбнай атмасферы, гэта чыталася і па настроі палітыкаў. Адсочваць выкананне і прасоўваць дамоўленасці на вышэйшым узроўні стане міжпраўкамісія па двухбаковым супрацоўніцтве. Аб чым столькі гадзін гаварылі за зачыненымі дзвярамі без прысутнасці камер, лідары распавялі журналістам.

Стратэгія развіцця Узбекістана: знешняя палітыка, лібералізацыя эканомікі, рэформы ў сацыяльным сектары. Шматлікія праграмы краіна рэалізуе, аглядаючыся на Беларусь. Летась у краіне праведзена пяць рэформ у сферы бізнесу, паніжаныя мытныя пошліны. Узбекістан адкрываецца свету, а значыць - і Беларусі. І гэта можа быць на карысць адразу дзвюм дзяржавам. Гэта разумеюць і ў Мінску, і ў Ташкенце.

Па рыторыцы прэзідэнтаў было зразумела, што, апроч двухбаковых інтарэсаў, закранулі і міжнародны парадак. Абмяняліся меркаваннямі. Закрытых тэм няма, аб якой бы сферы не ішла размова.

Кадры вырашаюць усё. Ва Узбекістане гэта таксама разумеюць. Таму і тэма падрыхтоўкі спецыялістаў гучыць паміж лідарамі. Краіне, якая гатовая зрабіць рывок у сваім развіцці, а менавіта на гэта замахнуўся Узбекістан, патрэбныя дасведчаныя спецыялісты ва ўсіх сферах.

На дваіх у краін агульная гісторыя, ментальнасць. А яшчэ аб'ядноўваюць культурныя сувязі. У 40-х у Ташкенце жыў і працаваў Якуб Колас. Вершы паэта пераведзеныя на ўзбекскую, першы экзэмпляр Шаўкат Мірзіёеў падарыў свайму беларускаму калегу.

Дарэчы, маляўнічы парк на вуліцы Якуба Коласа ў Ташкенце - адно з любімых месцаў адпачынку мясцовых жыхароў, а зараз і злучнае звяно з гістарычнай радзімай для беларусаў, якія пражываюць ва Узбекістане. Такіх тут 19 тысяч. Зараз ушанаваная памяць класіка беларускай літаратуры - усталяваны помнік Якубу Коласу.

Што ж… Беларусь мае намер максімальна хутка развіваць дыялог з Узбекістанам. Прычым, па ўсіх кірунках. Улічваючы задачу ў мільярд, справа за актыўнымі дзеяннямі ў гандлёва-эканамічнай сферы. Але не экспартам адзіным. Менавіта паглыбленне прамкааперацыі - яшчэ адна ініцыятыва з падачы прэзідэнтаў. Міністр замежных спраў дае першыя каментарыі па выніках афіцыйных перамоў.

Кааперацыйны блок стаў яшчэ больш маштабным. Гэта дэманструе выстава "Зроблена ў Беларусі". Яе ўдзельнікі - больш як 150 айчынных прадпрыемстваў. Каб дабрацца да Ташкента, выкупілі адразу два рэйсы. Плошча, адведзеная для айчынных тавараў, распрацовак і тэхнікі, - гэта як 10 тэнісных кортаў. На працягу тыдня паспытаць, паглядзець і купіць беларускае змогуць жыхары і госці Ташкента. Сёння першымі тут пабывалі прэзідэнты Беларусі і Узбекістана.

Ва Узбекістане больш як 1400 радовішчаў. Амаль палова з іх зараз распрацоўваецца. Па запасах золата краіна займае 4 месца ў свеце. Штогод здабываюць 90 тон. А яшчэ медзь, уран… Праца ў складаных горных і кліматычных умовах да плюс 50 - ужо сапраўды не выпрабаванне для БелАЗа. На выставе брэнд з Кнігі рэкордаў Гінеса прадстаўляе мадэлі кар'ерных самазвалаў. Пакуль у рэгіёне няма комплекснага абслугоўвання БелАЗаў, запчасткі прадаюць толькі дылеры. Вырашана. Ва Узбекістане створаць сэрвісны цэнтр па абслугоўванні самазвалаў.

Прама па ходзе агляду выставы прэзідэнты давалі даручэнні міністрам. Адно з іх - стварыць сумесную лагістычную кампанію, тады і пастаўкі нашай тэхнікі пойдуць больш хутка.

Харчовы рынак Узбекістана адкрыты. Шаўкат Мірзіёеў даручыў ураду прыцягнуць імпарцёраў якаснай прадукцыі. Беларуская не мае патрэбы ў прадстаўленні. Узбекістан выбірае натуральнасць. Акрамя таго, краіны створаць сумеснае прадпрыемства па выпуску кандытарскіх вырабаў. Дарэчы, прэзідэнты сёння прадэгуставалі беларускія прысмакі. І, вядома, знакамітую навінку - шакалад "Прэзідэнт Эксклюзіў", які беларускі лідар абавязкова дорыць сваім калегам. Улічваючы, што ў Шаўката Мірзіёева трое дзяцей і 5 унукаў, прысмакі, напэўна, ацэніць уся вялікая сям'я.

Калі глядзіш на гэтае багацце, толькі тады да канца разумееш, наколькі багатая зямля Узбекістана. Сімвалічна гэтая экспазыцыя суседнічае з беларускай. Кавуны, дыні, сухафрукты, арэхі, сокі. Усё самае смачнае і карыснае. Гэта яшчэ адна ніша для ўзаемадзеяння. Вырошчваць тыя гатункі, якія падыходзяць для беларускай зямлі.

Сярод прыярытэтных задач на гэты год - стварэнне кластараў лёгкай прамысловасці, сэрвісных цэнтраў і пастаўкі кар'ернай тэхнікі. У наступным годзе ва Узбекістане плануюць сабраць каля тысячы трактароў BELARUS. "Амкадор" стварыў сумесную вытворчасць на базе Ташкенцкага завода сельгасмашын. Нават нягледзячы на тое, што ўжо цёмна, лідары не маглі не заехаць.

Завод адкрыўся паўтара года таму. Пачыналі з малых аб'ёмаў. А зараз тут выпускаюць 11 відаў пагрузчыкаў, а яшчэ каткі. Летась прадпрыемства атрымала 75 камплектаў, у гэтым утрая больш. Да канца гэтага года тут плануюць стварыць завод з поўным цыклам вытворчасці. А праз 3 аб'ём выпуску перавысіць 1200 адзінак.

Аб відавочных змяненнях ва Узбекістане гавораць не толькі палітыкі, журналісты, але і самі мясцовыя жыхары. Наладжваюцца адносіны з суседзямі і самымі аддаленымі партнёрамі. Кіраўніцтва краіны трымае курс на рэфармаванне ўсіх сфер. Актыўна будуецца жыллё, інфраструктура. Дух адкрытасці і гасціннасці пануе паўсюль: такую атмасферу з нацыянальным каларытам ствараюць вулічныя мастакі, рамеснікі і шматлікія кірмашы. Дух адкрытасці і міралюбнасці… Усё гэта адпавядае курсу, які абедзве краіны ўжо вызначылі для сябе, - выбудоўванне абноўленых узаемавыгадных адносін.