Аздараўленне беларускіх сельгаспрадпрыемстваў абмеркавалі на нарадзе ў Прэзідэнта

Фінансавае здароўе аграпрадпрыемстваў, дынаміку нарыхтоўкі кармоў і ход уборачнай абмеркавалі сёння на вышэйшым узроўні. Тэмы далёка не выпадковыя і звязаны з самой тэхналогіяй агравытворчасці. Напрыклад, ад сённяшняга зачыну па кармах залежыць эканоміка вёскі на найбліжэйшы год мінімум. А нізкая гатоўнасць да ўборачнай і прамаруджванне з яе пачаткам пагражаюць і дзяржаўнаму заказу, гэта значыць беларускім прылаўкам і экспартнаму патэнцыялу, а значыць валютнай выручцы па выніках аграрнага года. З іншага боку, калі не правесці своечасова аздараўленне "гаспадарак-даўжнікоў", то іх эканамічныя хваробы стануць хранічнымі і пацягнуць эканоміку раёнаў і прыбыткі аграрыяў уніз.

Менавіта ў гэтай логіцы Кіраўнік дзяржавы пасля дбайнага аналізу і абмеркавання ў цэлым сёння адобрыў праект указа аб дасудовым фінансавым аздараўленні аграгаспадарак. Хоць і даручыў дапрацаваць яго ў найкароткія тэрміны. Новыя інструменты ўключаюць як адміністрацыйныя меры - на ўзроўні раёнаў, так і асабліва рыначныя - дадатковая эмісія акцый, спрошчаная ацэнка актываў і магчымасць паспяховаму антыкрызіснаму кіраўніку стаць паўнавартасным гаспадаром, выкупіўшы па льготным кошце "чвэрць плюс 1 акцыю".

Як новыя стымулы дапамогуць эканоміцы вёскі, і што пакуль тармозіць уборачную, разбіраўся Андрэй Крывашэеў. Не прабачаць даўгі, але даць магчымасць новаму ўласніку або інвестару запусціць фінансава здаровую эканоміку ў хранічна праблемных аграгаспадарках. Менавіта такую логіку вызнае новы ўказ Прэзідэнта аб дасудовым фінансавым аздараўленні - яго падрабязна абмеркавалі сёння на нарадзе з удзелам Кіраўніка дзяржавы. Прэзідэнт выслухаў усе аргументы і бакі ад аграрнага і фінансавага пула ўрада да кантралёраў, суда, органаў юстыцыі і губернатараў. Менавіта мясцовая ўлада ад кіраўніка райвыканкама да кіраўніка вобласці набывае максімальныя паўнамоцтвы, але і паўнату адказнасці за выратаванне "тапельцаў" у даўгах і неплацяжах гаспадарак. Адгэтуль і жорсткія пытанні Кіраўніка дзяржавы да выканаўцаў і прыхільнікаў новага механізму аздараўлення АПК.

Першае лагічнае пытанне Прэзідэнта - як спрацавалі ўжо прынятыя меры? Даўжнікам дапамагаюць далёка не першы раз, ды і само "аздараўленне" не павінна ператварацца ва "ўтрыманне", калі хваробы хранічныя або здараюцца штогод, як эпідэміі грыпу, толькі фінансавага.

Апошняй комплекснай "вакцынай" у справе аздараўлення аграэканомікі быў 253-ці ўказ ад ліпеня 2016 года. Згодна з ім, даўжнікі атрымалі адтэрміноўкі і растэрміноўкі па даўгах, штрафах і абавязковых плацяжах, плюс спрашчаўся механізм узбуйнення гаспадарак і прыцягнення інвестараў. Зрэшты, гэтыя "лекі" дапамаглі толькі збольшага. Так 40 прадпрыемстваў змянілі гаспадара на больш паспяховых суседзяў або інвестара.

З астатніх кожныя чатыры з дзесяці альбо цалкам аднавілі аплатны баланс, альбо на шляху да акрыяння. Але гэта менш за палову!

У 118-ці аграпрадпрыемстваў прыкметных змен няма, а яшчэ ў 41-го нават пасля абнулення бягучых даўгоў працягваюць назапашвацца новыя. Сукупная запазычанасць набліжаецца да пагрозлівай і вельмі вялікай, асабліва для аграэканомікі, суме паўмільярда рублёў. Сітуацыя такая цяжкая, што без малога два дзясяткі гаспадарак ужо прайшлі судовыя цяжбы і пачалі працэдуры санацыі і банкруцтва.

Ці можна з такім вынікам лічыць ранейшы механізм аздараўлення паспяховым? Не цалкам. Хоць тыя, каму ён рэальна дапамог, лічаць інакш. Напрыклад, "Хацькаўцы". Гэта ў Ваўкавыскім раёне. Апошнія 10 гадоў тут адчайна змагаліся за фінансавае здароўе, прайшлі акцыяніраванне і змену кіраўніка - не дапамагала. Толькі 253-ці ўказ вярнуў гаспадарку да жыцця.

У райвыканкаме прызнаюцца: знялі камень з эканомікі раёна. Гаспадарцы дапамаглі комплексна - знайшлі маладога кіраўніка і стымул для перапрацоўшчыкаў інвеставаць у сыравінную базу гаспадаркі. Плюс на трэць падраслі прадукцыйнасць працы і зарплаты, а гэта здаровая эканоміка. З пачатку года чысты прыбытак "Хацькоўцаў" перавысіў паўмільёна рублёў, раней такім быў штогадовы мінус.

Вынік "Хацькоўцаў" абапіраецца не на тэорыю, а "на зямлю" - кіраўніцтва гаспадаркі і раёна пралічылі ўсё да нюансаў, і таму ўказ спрацаваў. Менавіта на такім "зазямленні" і новага механізму настаяў сёння Кіраўнік дзяржавы. Толку ад пражэктаў, калі яны не працуюць стабільна і на перспектыву. А праз год - два праблемныя гаспадаркі зноў выстраяцца ў чаргу па "аздараўленне".

Профільны віцэ-прэм'ер настойвае: новы механізм не толькі "зямны", але і сістэмны. Ён не дазваляе штучна банкрутаваць гаспадаркі, аддаючы раллю пад забудову. Гэта асабліва датычыцца элітных раёнаў па суседстве з Мінскам і абласнымі цэнтрамі. Праверыць гэта - жорсткае даручэнне Прэзідэнта. Не дай Бог, замест агракультур на зямлі вырастуць асабнякі або склады. Зямля павінна працаваць, і людзі на ёй павінны атрымліваць годна за сваю працу. І яшчэ, новы механізм, паводле слоў Міхаіла Русага, - закон пастаяннага дзеяння, яго не трэба будзе правіць штогод, падганяючы пад рэаліі дня заўтрашняга.

Трэцяе прынцыповае пытанне Прэзідэнта - да выканаўцаў. Механізм ускладае ўсю поўнасць улады і адказнасці за праблемныя гаспадаркі на раённыя ўлады і губернатараў. Ці гатовыя яны да такой ношы?

На нарадзе выслухалі ўсіх губернатараў. Яны - за навацыі. Тым больш, механізм дэ-юрэ замацоўвае адно з ужо рэальна дзеючых даручэнняў Прэзідэнта. Калі за кожным кіраўніком райвыканкама персанальна замацаваныя складаныя гаспадаркі. Такіх у кожным раёне адна - дзве, але менавіта па іх працы ацэньваюць мясцовыя кадры губернатары. І гэта яшчэ адно даручэнне лідара. Вам - свабода кадравай палітыкі, але і ўся поўнасць адказнасці. Ва ўрада ў асноўным маніторынгавая і кантрольная функцыі.

Заклалі ў навацыях і рынкавы персанальны стымул для тых кіраўнікоў, хто справіцца з аздараўленнем - яны змогуць стаць акцыянерамі і паўнавартаснымі гаспадарамі.

Такі комплексны механізм аздараўлення з шырокімі адміністрацыйнымі і рынкавымі стымуламі пагадзіўся падтрымаць Кіраўнік дзяржавы. Пасля невялікіх дапрацовак (Прэзідэнт настаяў, каб апошняе слова было за губернатарамі, а не ўрадам) праект указу ляжа на подпіс беларускаму лідару.

Гэта стратэгія. Што да тактыкі - нарыхтоўкі кармоў і пачатку ўборачнай - міністрам прыйшлося выслухаць вельмі бесстароннія і жорсткія ацэнкі Прэзідэнта. Патрабаванне па кармах - ніякіх "курганоў", яны па факце ператвараюцца ў "магільнікі", толькі сянажныя траншэі па тэхналогіі. Свае кармы павінны быць у кожнай гаспадарцы - перакідванне забівае рэнтабельнасць, а значыць, да фінансавага аздараўлення прыйдзецца вяртацца зноў, што недапушчальна.

Як кармавое пытанне можа загнаць у даўгі і давесці да грані банкруцтва, ведаюць у гаспадарцы "Рудэя-Гранд". Гэта Чавускі раён. З-за камбікорму і неўраджаю ўлезлі ў даўгі на 5 мільёнаў рублёў. Зараз гераічна ідуць па новым бізнес-плане, даўгі часова перадалі ў раённае бюро па санацыі. Ужо сёння ў гаспадарцы сталі заставацца грошы, і з'явіліся доўгатэрміновыя планы. Прыярытэты відавочныя - кармы і рэканструкцыя. Пазыковая яма навучыла.

Не расслабляецца і мясцовая ўлада, кожнае вузкае месца ў гаспадарцы на персанальным кантролі. Роўна так, як таго патрабуе Прэзідэнт.

Яшчэ адзін найважнейшы прыярытэт на нарадзе - ход уборачнай. Калі не надзівачыць надвор'е, а аграрыі вытрымаюць "дыктатуру тэхналогіі", ураджай будзе на ўзроўні мінулага года. Для гэтага не хапае гатоўнасці 70 збожжачышчальных комплексаў і прыкладна 4-х сотняў камбайнаў. Урад абавяжацца вырашыць пытанне ў лічаныя дні.

У Бялыніцкім раёне пакуль менавіта надвор'е, а не гатоўнасць да ўборачнай вымотвае аграрыяў. Убіраюць рапс, 350 гектараў. Але ўвесь тыдзень дажджы. Ураджайнасць сярэдняя, плюс прыходзіцца дасушваць. Пры найменшым прасвятленні ў поле выводзяць адразу тры камбайны. Ловяць кожны пагодлівы дзень, бо дождж адбівае зерне - такая прымаўка ў аграрыяў, а губляць ураджай і прыбытак не хочацца.

У цэлым па краіне, калі да ўборачнай аграрыі падыдуць гэтак жа адказна, як і да падрыхтоўчых прац, рэспубліканскі каравай зерневых будзе пад 8 мільёнаў тон. І менавіта гэта дазволіць значна скараціць ужо ў наступным годзе лік тых, хто мае патрэбу ў фінансавым аздараўленні, па новым указе Прэзідэнта.