Рэтраспектыва да 100-годдзя Ізраіля Басава адкрылася ў Нацыянальным мастацкім музеі

Летнюю сенсацыю падрыхтаваў Нацыянальны мастацкі музей. Рэтраспектыва да 100-годдзя класіка беларускага жывапісу Ізраіля Басава. Яго занадта прагрэсіўныя работы дзесяцігоддзямі не паказвалі шырокай публіцы. Толькі эпізадычна. Непаўторны стыль майстра стаў краевугольным каменем на шляху да гледача. Тым не менш ён працягваў пісаць, фактычна стаўшы пустэльнікам. І вось зараз ёсць унікальная магчымасць упершыню ўбачыць яго работы. Ніна Мажэйка працягне.

Чыста басаўскі падыход. Няву вымяраць цюбікамі фарбы. Такі маштаб таленту і асобы. Алей пластамі як пластычны матэрыял. І вось перад намі ўжо не палатно, а скульптурны рэльеф. Буйнафарматныя і амаль зусім непад'ёмныя. Такія даводзілася вазіць у аўтобусах і тралейбусах дзеля чарговага "не".

Індывідуальны стыль доўгія гады быў пустэльнікам. Яго падачу і колер не прымалі выстаўкамы. Нягледзячы нават на афіцыйны статус удзельніка Саюза мастакоў БССР. Хоць назваць Басава авангардыстам у чыстым выглядзе цяжка. Дом, дрэва, чалавек - класічная схема. Пытанні выклікала недаходлівая для абывацеля форма.

А яшчэ праславутая 5-я графа. "Успамін" - першае з 8 палотнаў, закупленых для Нацыянальнага мастацкага музея Аленай Аладавай. У тыя гады дырэктар перадавога музея адчула, што Басава "трэба браць". Пачала з яго настальгіі па родным Мсціславе. Любімы горад часта аказваўся ў полі мастацкага зроку. Адтуль усю сям'ю эвакуіравалі ў гады вайны. Падпалены горад - апошні ўспамін тады яшчэ юнака з імем Ізраіль.

Твар Басова - гэта не аўтапартрэт, рэдкая з'ява ў яго творчай біяграфіі. І нават не сын Мацвей. Гэта горад. У яго калекцыі і вядомая тапаграфія, і паўднёвыя з-за жоўтага алею на выгляд зусім не беларускія каменныя джунглі. Вось вуліца Чырвонаармейская, дзе доўгі час сям'я жыла ў бараку. А вось ужо зусім не Мінск, а горад будучыні.

І ўсё гэта пакрывалася пылам у майстэрні. Чакала свайго гледача, які прыйшоў. Хай і праз 24 гады пасля смерці аўтара. Большасць работ Басава знаходзіцца ў Беларусі, у асабістай калекцыі. Зараз ёю распараджаецца сын. Шматлікія палотны так і засталіся непадпісанымі. Аб славе не задумваўся - крытыкаваў сам сябе. Таму асабісты аўтограф стаў тытульным у рэтраспектыве - гордае "Ізраіль Басаў" сёння ў неоне.