Чаму ў Беларусі так рана актывізаваліся іксодавыя кляшчы

У Беларусі з-за сухой зімы і ранняга цяпла актывізаваліся кляшчы. З-за змянення клімату перыяд спячкі гэтых насякомых становіцца з кожным годам усё карацейшы. З пачатку 2025 года, паводле звестак Міністэрства аховы здароўя Беларусі, ужо каля 20 чалавек звярнуліся да медыкаў з укусамі, а ў сацыяльных сетках карыстальнікі б'юць трывогу з-за ранняй актыўнасці іксодавых кляшчоў.

Гавораць, што ў прыроды няма дрэннага надвор'я, але адносна цёплая зіма ў Беларусі, а пасля ранняя вясна абудзілі кляшчоў. Тэмпература ў Беларусі дасягнула плюс 8 градусаў, і гэтага дастаткова, каб крывасмокі выйшлі са спячкі. Яны хаваюцца ў траве і на кустах, чакаючы сваю ахвяру. Чаму чляністаногія актывізавалія так рана і як ад іх засцерагчыся?

У каментарыях пад відэа ў папулярных сацсетках нямала канспіралагічных тэорый, чаму ў Беларусі кляшчоў так шмат і чаму яны актывізаваліся так рана. Гаспадары сабак устрывожаныя. Гадаванцы прыносяць насякомых з прагулак, а людзі іх часам страсаюць з вопраткі. Самы ранні выпадак трапляння кляшчоў на прасторы інтэрнэту - студзень 2025 года.

Таццяна Волкава, намеснік гендырэктара НПЦ НАН Беларусі па біярэсурсах:

"Перыяд актыўнасці кляшчоў складае 10 месяцаў. Прачынацца яны пачынаюць пры тэмпературах ад 0 да плюс 5 градусаў. У Беларусі сталі больш цёплыя зімы. У краіне таксама назіраецца так званы назапашвальны эфект. Гэта значыць, што ўжо некалькі зім былі дастаткова цёплыя, аднак нехарактэрныя для нас".

Каб кляшчу прайсці жыццёвы цыкл ад лічынкі да паўнацэннага насякомага, неабходна 3-4 гады. Роўна столькі ў Беларусі назіраецца цёплая і амаль безмарозная зіма. Павелічэнне колькасці цёплых дзён у годзе прыводзіць да больш працяглага сезона актыўнасці кляшчоў. Вось і атрымалася, што вялікая колькасць чляністаногіх сёлета абумоўлена тым, што на працягу трох цёплых зім папуляцыя проста не прамерзла.

Калі зіма была цёплай, значыць уся папуляцыя лічынак выжывае. Пасля лічынка пачынае паразітаваць на дробных млекакормячых. Потым праходзіць яшчэ адна фаза метамарфозы, а потым дзякуючы цёплай зіме настае наступная стадыя ператварэння пад назвай імага. Насякомае паразітуе на буйных млекакормячых, у тым ліку і чалавеку.

З-за ўкусаў кляшчоў у Беларусі з пачатку года па медыцынскую дапамогу звярнуліся 17 чалавек. На заразнасць кляшчоў надвор'е не ўплывае. Захворванні, якія яны пераносяць, адносяцца да прыродна-ачаговых. Гэта Лайм-барэліёз і клешчавы энцэфаліт. Каб засцерагчы сябе ад наступстваў укусу, урачы рэкамендуюць прышчэплівацца.

"Клешчавы энцэфаліт можна прадухіліць з дапамогай вакцынацыі, гэта найбольш эфектыўны метад прафілактыкі. У Беларусі ў медустановах ёсць усе неабходныя прышчэпкі: вакцыны як для дзяцей, так і для дарослых. Але лепш прышчэплівацца загадзя", - растлумачыла загадчыца аддзялення Рэспубліканскага цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя Улада Запольская.

З мэтай прафілактыкі ўкусаў кляшчоў спецыялісты рэкамендуюць максімальна закрываць рукі і ногі светлай аднатоннай вопраткай з гладкай тканіны. Рэкамендуюць таксама пазбягаць шарсцяных рэчаў. Не лішнім будзе выкарыстанне рэпелентаў і правядзенне самаагляду.

Урач-хірург 6-й цэнтральнай раённай клінічнай паліклінікі Ленінскага раёна г. Мінска Віктар Швіткоў расказаў, што кляшчы пераносяць розныя захворванні. Самае распаўсюджанае - гэта Лайм-барэліёз (з'яўляецца бактэрыяльнай інфекцыяй), якое паспяхова лечыцца пры своечасовай дыягностыцы. Пасля праводзіцца антыбіётыкатэрапія, і хвароба паспяхова вылечваецца. Больш складана з вірусным клешчавым энцэфалітам, бо для яго няма спецыфічных лекаў, таму лячэнне ў асноўным будзе сімптаматычнае.

Ахвярамі кляшчоў становяцца не толькі людзі, але і свойскія жывёлы. Укус гэтага паразіта-крывасмока можа прывесці да цяжкага захворвання любімага гадаванца і нават да смяротнага зыходу, таму вельмі важна на дачных участках скошваць траву і рабіць гэта рэгулярна.

Мінскія паркі і зоны адпачынку ад іксодавых кляшчоў апрацоўваюць своечасова. Штогод Цэнтр прафілактычнай дэзінсекцыі праводзіць апрацоўку гарадскіх тэрыторый напярэдадні актыўных сезонаў. Мерапрыемствы выконваюцца на ўчастках, дзе ў працэсе пэўнага абследавання выяўлена перавышэнне дапушчальных паказчыкаў колькасці кляшчоў. І пры спрыяльных умовах надвор’я тэрмін дзеяння такой апрацоўкі дасягае ад 1 да 1,5 месяцаў.

У рэспубліцы налічваецца больш за дзясятак выпадкаў укусаў ужо ў сярэдзіне сакавіка, а гэта толькі пачатак сезона, які зараз доўжыцца 10 месяцаў - з лютага па лістапад. Кляшчы пераважаюць у Брэсцкай, Магілёўскай і Мінскіх абласцях. Але гэта не значыць, што іх няма ў іншых абласцях: у парках, у дамах, куды кляшчоў прыносяць гадаванцы. Таму важна не страчваць пільнасць пры сонечным надвор'і. І няхай ні адзін клешч не сапсуе вашу вясну.